Spotkanie Komisji Historycznej 15.12.2023

Piątek, 15 grudnia 2023 r. 17:00
Siedziba Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy
pl. Zamkowy 10

Szanowni Państwo, Drogie Koleżanki, Drodzy Koledzy,Członkowie i Sympatycy Komisji Historycznej TPW,

zapraszamy na ostatnie w tym roku kalendarzowym zebranie Komisji Historycznej Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy w najbliższy piątek 15 grudnia o 17:00 do stałej siedziby TPW przy Placu Zamkowym 10. Poświęcimy to popołudnie, przechodzące nieśpiesznie we wczesny wieczór, pamięci dawnej przewodniczącej naszej Komisji – zatytułowaliśmy więc to spotkanie po prostu: Wspomnienie o Barbarze Petrozolin-Skowrońskiej (1937–2023). A miało być zupełnie inaczej… Od dłuższego czasu planowaliśmy wystąpienie Pani Barbary w związku z nowym wydaniem Jej książki pt. Król Tatr z Mokotowskiej 8. Portret doktora Tytusa Chałubińskiego (Iskry 2020), ale stan Jej zdrowia przekreślał kolejne terminy naszych spotkań w Komisji dla Jej autorskiego benefisu. W pierwszej połowie bieżącego roku umówiliśmy się z Nią
na grudzień. W niedzielę 22 października Pani Barbara zmarła…

Kiedy w czerwcu 2018 roku Barbara Petrozolin-Skowrońska kończyła 10-letnią kadencję przewodniczącej Komisji Historycznej TPW, przygotowała wraz z Haliną Niemiec, podówczas pełniącą funkcję sekretarza Komisji, prelekcję prezentującą dekadę zebrań (2008–2018) – z uwzględnieniem portretów zapraszanych gości i podejmowanej problematyki. Postanowiliśmy zatem, że na najbliższym spotkaniu Komisji przypomnimy owo résumé tamtego dziesięciolecia. Narratorką będzie oczywiście współautorka rzeczonej prelekcji sprzed pięciu i pół roku.

Gwoli jedynie skrupulatności dokumentacyjnej, wychodzącej naprzeciw potencjalnym dociekaniom przyszłych annalistów zajmujących się dziejami Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, przypomnijmy pokrótce sylwetkę naszej Koleżanki Haliny. Otóż, Halina Niemiec jest historykiem i nauczycielem z ponad 30-letnim stażem w warszawskiej oświacie, przewodniczącą Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika Wdzięczności Ameryce (od 2023), członkinią Zarządu Głównego Stowarzyszenia Szarych Szeregów (od 2022), pełni funkcję zastępczyni przewodniczącego Komisji Historycznej TPW, w przeszłości była wiceprezeską Oddziału Powiśle TPW oraz sekretarzem Zarządu Kręgu „Radiostacja” SSZSZ; a także prowadziła Kursy Varsavianistyczne dla młodzieży w ramach TPW. Jest autorką książek: Odeszli… i tylko cisza po nich. Harcerze Szarych Szeregów z Dolnego Mokotowa (2010), Dzieje Polski w datach (2005, we współautorstwie z J. Borowcem), autorką lub współautorką takich pozycji, jak Ludzie, którzy przeszli do historii (2002) oraz Encyklopedyczny słownik sławnych Polaków (1996) i wielu przewodników po Warszawie. Odznaczona m.in. Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem KEN, Medalem „Zasłużony dla Warszawy”, Medalami ,,Pro Memoria” i „Pro Patria”, Nagrodą Prezydenta Warszawy „Sapere auso”, Odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej, Odznaką Przyjaciel „Baszty” AMICITAE FIDELIUM. Od wielu lat zajmuje się upamiętnianiem walk narodu polskiego – zainicjowała m.in. akcję posadzenia Dębu Katyńskiego dla ofiary zbrodni – Rocha Dureckiego (2010); wraz z powstańcem warszawskim śp. Piotrem Łubieńskim współtworzyła słuchowisko „Powstanie Warszawskie na Sielcach”; nadal organizuje „żywe lekcje historii” z weteranami walk.

Zapraszamy Państwa na zebranie, podczas którego wspomnimy Barbarę Petrozolin-Skowrońską.*

Poniżej zamieszczamy wspomnienie o Barbarze Petrozolin-Skowrońskiej pióra obecnego przewodniczącego Komisji Historycznej TPW (tekst ma się wkrótce ukazać na łamach stołecznego wydania „Gazety Wyborczej”).

Do zobaczenia w najbliższy piątek 15 grudnia o 17:00.

Z wyrazami szacunku,

Mikołaj Madurowicz, Przewodniczący Komisji Historycznej Zarządu Głównego TPW
Halina Niemiec, Zastępczyni przewodniczącego Komisji Historycznej Zarządu Głównego TPW

Barbara Petrozolin-Skowrońska (1937–2023) i Jej Komisja Historyczna Towarzystwa Przyjaciół Warszawy (2008–2018)

Wspomnienie

Podczas jednego z miejskich rekonesansów badawczych w ramach projektu naukowego, w którym byłem zaangażowany, we wrześniu 2005 roku odwiedziłem wczesnym popołudniem siedzibę Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy przy Placu Zamkowym 10. Tamże tradycyjny dyżur pełniła wtedy Barbara Petrozolin-Skowrońska. Znałem to nazwisko — któż bowiem, kto interesował się sprawami stolicy, nie mógł znać wydanej w 1994 roku „Encyklopedii Warszawy” pod redakcją Pani Basi. W owym wrześniu jednak poznałem osobiście tę cenioną redaktorkę wydawnictw encyklopedycznych, autorkę słynnej książki „Przed tą nocą”, varsavianistkę, dziennikarkę, scenarzystkę słuchowisk radiowych. Po krótkiej rozmowie zaprosiła mnie na zebranie Komisji Historycznej ZG TPW, abym przedstawił gronu znawców i miłośników naszego miasta tezy i wyniki obronionego kilka miesięcy wcześniej mojego doktoratu o tożsamości Warszawy. Zebranie odbyło się 18 listopada 2005 roku, a gremium, przed jakim miałem zaszczyt wystąpić, okazało się nader zacne i onieśmielające — poza Panią Basią uważnie mnie wysłuchali, poddając daleko idącej (jakże słusznej) krytyce moje refleksje, przewodnicząca Komisji Maria Leska, Jan Berger (historyk, kartograf, statystyk związany z GUS), Tadeusz Burchacki (absolwent znanego Liceum im. Władysława IV, konstruktor, współtwórca pierwszej linii metra warszawskiego), Anna Chybowska-Gorbatowska, Janina Dominowska, Alicja Lutostańska (historyczka sztuki, rzeczoznawczyni Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, członkini Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICOMOS), Bożenna Niemierowska-Szczepańczyk (porucznik Armii Krajowej ps. „Zorza”, pisarka), Kazimierz Pątek (kolekcjoner, bibliofil), Witold Straus (historyk, działacz społeczny, tłumacz, w latach 1993–2009 przewodniczący Społecznego Komitetu Opieki nad Zabytkami Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie), Tadeusz Władysław Świątek (warszawianin w jedenastym pokoleniu, dziennikarz, historyk, znawca rodów starej Warszawy), Zbigniew Urbaniak, Julia Wyczółkowska, Henryk Zieliński, może także w spotkaniu wówczas uczestniczyły Elżbieta Gliszczyńska, Hanna Lebecka i Ewa Wieczorek. Taki był mój pierwszy kontakt z Panią Basią i legendarną Komisją Historyczną TPW, niegdyś prowadzoną przez nestora varsavianistów Juliusza Wiktora Gomulickiego, w latach 2000–2008 przez wzmiankowaną Marię Leską (ps. „Maryla” w Batalionie Saperów Praskich Chwackiego, żonę Kazimierza Leskiego ps. „Bradla”), następnie zaś właśnie przez Barbarę Petrozolin-Skowrońską w latach 2008–2018.

Pani Basi przez dekadę przewodniczenia na zebrania Komisji udało się zaprosić w roli prelegentów nietuzinkowe postaci dla polskiej kultury. Często sięgam pamięcią do spotkań z tego okresu m.in. z urbanistą, ekonomistą i prezydentem Warszawy (1990–1994) Stanisławem Wyganowskim, pisarzem, podróżnikiem i varsavianistą Olgierdem Budrewiczem, historykiem i biografem Marianem Markiem Drozdowskim, śpiewaczką operową i solistką stołecznego Teatru Wielkiego Jadwigą Teresą Stępień, samorządowcem, burmistrzem Mokotowa, prezesem TPW (1993–2013) i członkiem Komisji Historycznej TPW Lechem Królikowskim, aktorem teatralnym i filmowym, reprezentantem słynnego rodu Ryszardem Bacciarellim, muzeologiem i historykiem sztuki Wojciechem Fijałkowskim, redaktor naczelną „Stolicy” Ewą Kielak-Ciemniewską, historykiem sztuki, muzeologiem i wieloletnim dyrektorem Zamku Królewskiego w Warszawie Andrzejem Rottermundem, dziennikarką i historyczką sztuki Magdaleną Stopą, pułkownikiem ze zgrupowania AK Chrobry II i inicjatorem „Hejnału Warszawskiego” Wiesławem Neweckim, dyrektorem Państwowego Instytutu Wydawniczego Rafałem Skąpskim, historykiem i muzealnikiem Andrzejem Sołtanem, prezesem Stowarzyszenia „Monopol Warszawski”, społecznikiem i varsavianistą Januszem Owsianym, potomkami polskich Ormian i założycielami Fundacji Ormiańskiej Martą Axentowicz-Bohosiewicz i Maciejem Bohosiewiczem… Na zebraniach Komisji Historycznej – dzięki szerokim kontaktom i inwencji Pani Basi – pojawiali się wydawcy, pisarze, eseiści, historycy, archeologowie, prawnicy, społecznicy, animatorzy kultury warszawskiej, kustosze i kuratorzy placówek muzealnych, niekiedy burmistrzowie dzielnic warszawskich. Oczywiście nierzadko rolę prelegentów podejmowali zarówno przedstawiciele Oddziałów TPW, jak i członkowie naszej Komisji – poza uprzednio wymienionymi później dołączyli w tym charakterze Maria Chmiel, Maria Kamińska, Beata Michalec (prezes TPW w latach 2013–2019), Halina Niemiec, Aleksandra Sheybal-Rostek, Mieczysław Wojdyga i Agnieszka Wyczółkowska. Następnie skład Komisji wzmocnili Joanna Angiel, Lechomir Domaszewicz, Magdalena Furhmann, Zbigniew Sieszycki, Magdalena Trzaska i Paweł Weszpiński. Ostatnio — ku wielkiej radości Pani Basi, że Komisja się „odmładza” — nasze grono zasilili zaś Aleksandra Wieczorkiewicz i Łukasz Własiuk.

Spotkania Komisji Historycznej TPW w latach 2008–2018 okazały się dla mnie realnym uniwersytetem varsavianistycznym — i to zawdzięczam Barbarze Petrozolin-Skowrońskiej. Po złożeniu mandatu przewodniczącej w czerwcu 2018 roku i powierzeniu mi trudnej misji kontynuowania prowadzenia Komisji starała się uczestniczyć w każdym zebraniu, jeżeli zdrowie i terminarz Jej pozwoliły. Działała przecież w międzyczasie w profesjonalnych i miłośniczych gremiach wydawniczych, literackich i historycznych, organizowała wieczory autorskie i nieustannie pisała recenzje ukazujących się książek. Po wielu zebraniach — już jako honorowa przewodnicząca naszej Komisji — dzwoniła lub pisała do mnie, chwaląc i ganiąc, akcentując według Niej trafne decyzje tematyczne czy dobrą dyskusję, a krytykując niektóre wątki poruszane w trakcie spotkania, zbędne wypowiedzi, przedłużanie posiedzeń. Wielkim moim wyrzutem sumienia pozostaje brak sprawozdawczości z zebrań Komisji, tak fantastycznie rozwiniętej przez Panią Basię i Halinę Niemiec, która przez dekadę pełniła funkcję sekretarza Komisji, a teraz jest zastępczynią przewodniczącego.

Dzisiaj wiele osób z Komisji Historycznej TPW — do jakiej zostałem zaproszony w 2005 roku, będąc jej najmłodszym członkiem — już nie żyje. Podobnie z panteonem naszych prelegentów. Troską Pani Basi było to, czy Komisja przetrwa, czy jeszcze znajdą się tacy, co będą chcieli się bezinteresownie i kulturalnie spierać o sprawy warszawskie, czy wśród młodszych pokoleń pojawią się nowi przyjaciele Warszawy gotowi poświęcić atrakcyjny czas piątkowego wieczoru jeden raz w miesiącu, aby zastanowić się nad przeszłością i przyszłością naszego miasta. Najbliższe lata to rozstrzygną. 

Mikołaj Madurowicz
od 2018 roku Przewodniczący Komisji Historycznej
Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy